《หัวใจของการเจริญสติในชีวิตประจำวัน-日常生活中修习正念的核心原则》-隆波帕默尊者-2025年3月10日

ฟังธรรม · 闻法

หัวใจของการเจริญสติในชีวิตประจำวัน

เป็นไข้หวัดใหญ่ พูดไม่ได้มาหลายวัน เสียงยังไม่ค่อยดี วันนี้อากาศชื้น อย่าเอาชีวิตมาฝากไว้กับหลวงพ่อ หลวงพ่อก็ต้องแก่ต้องเจ็บต้องตายเหมือนกัน ต้องพึ่งตัวเองให้ได้ จุดเริ่มต้นรักษาศีล 5 ให้ดี ศีลเสียภาวนาไม่ขึ้น สมาธิจะเสียทันทีเลย ฉะนั้นตั้งใจรักษาศีล 5 ข้อก็พอแล้ว จะปฏิบัติธรรมไม่มีศีลทำไม่ได้จริง แล้วฝึกนิสัยที่จะต้องปฏิบัติทุกคราวที่มีโอกาส มีสติรู้กายรู้ใจของตัวเองไป ญาติโยมจำนวนมากรวมทั้งพระด้วยที่ภาวนาแล้วเจริญช้ามากหรือไม่เจริญ เพราะทำแล้วก็หยุดทำแล้วก็หยุด เจอครูบาอาจารย์ก็ขยันภาวนา พอลับหลังครูบาอาจารย์ก็ขี้เกียจภาวนา

มีเวลาเมื่อไรให้มีสติอ่านตัวเองไป

เวลามีโอกาสภาวนาก็ทิ้งเปล่าๆ อย่างตอนเรามานั่งในศาลานี้ นั่งแล้วก็ใจลอยคิดโน้นคิดนี้ไปเรื่อย เราเสียเวลาไปเปล่าๆ เวลาเรากินข้าว ใจเราชอบอาหาร คำนี้เราชอบ คำนี้ไม่ชอบ อาหารแต่ละคำ ความรู้สึกเราจะไม่เหมือนกัน เรากินข้าวไปก็คุยไป ไม่รู้ ก็หลงไป หลงไปอยู่ในโลกของการคิด หาเรื่องมาคุย เราไม่เห็นลิ้นกระทบรสแต่ละคำ ความรู้สึกเราไม่เท่ากัน นั่งรถขับรถไป รถติดหงุดหงิด หงุดหงิดก็โมโห ก็ทุกข์ทรมานเปล่าๆ ตอนนั้น แต่ถ้าเราเห็นรถติดแล้วใจเรากลุ้มใจ เรารู้ว่ากลุ้มใจ นี้ล่ะเราปฏิบัติ

การปฏิบัติไม่ยาก ยากเฉพาะผู้ไม่ปฏิบัติ แล้วก็เข้าใจผิดว่าการปฏิบัติ เริ่มต้นตอนที่นั่งสมาธิ เดินจงกรม ถ้าไปคิดอย่างนั้นโอกาสพัฒนาน้อยมากเลย เพราะวันๆ ก็หลงทั้งวัน เพราะฉะนั้นต้องรวมการปฏิบัติเข้ากับชีวิตจริงให้ได้ ทำตัวนี้ไม่ได้ไม่มีทาง ไม่มีทางบรรลุมรรคผลอะไร หลวงปู่มั่นท่านสอน หลวงพ่อไม่ทันท่าน หลวงพ่อฟังมาจากหลวงปู่สุวัจน์ หลวงปู่สุวัจน์ไปเรียนกับหลวงปู่มั่น หลวงปู่มั่นบอกว่า ทำสมาธิมากเนิ่นช้า คิดพิจารณามากฟุ้งซ่าน หัวใจสำคัญของการปฏิบัติคือการมีสติในชีวิตประจำวันนี้เอง

ถ้าตัวนี้ทำไม่ได้โอกาสน้อยมากที่จะได้ เก่งเฉพาะตอนนั่งอยู่ในห้องกรรมฐานไม่ได้เรื่อง เวลาที่เหลือกิเลสเอาไปกินหมด ทำไมกิเลสเอาไปกินได้ เรายอมมัน ยอมแพ้มันเอง ถ้าลงตั้งใจให้เด็ดเดี่ยว มีเวลาเมื่อไรก็จะรู้สึกมีสติอ่านตัวเองไป อ่านใจได้ก็อ่านไป อ่านใจไม่ได้ก็รู้สึกร่างกายไป อย่าปล่อยให้ใจหลงคิดโน้นคิดนี้ ไร้สาระ หลง หลวงพ่อตั้งแต่ไปเรียนจากหลวงปู่ดูลย์ ก็มาดูจิตตัวเอง ดูไม่เลิก มีเวลาเมื่อไรก็ดูเลย

ดูตั้งแต่ตื่นนอน ตื่นขึ้นมาใจกระทบความคิดปั๊บ อ้อ วันนี้วันจันทร์ ต้องรีบไปทำงาน ในกรุงเทพฯเมื่อก่อนวันจันทร์ รถติดมาก ก็รีบลุกลี้ลุกลนกลัวไปทำงานไม่ทัน เห็นใจกังวลกลัวไปทำงานไม่ได้ จะอาบน้ำ จะขับถ่าย จะทำอะไร อ่านความรู้สึกตัวเองไปเรื่อย มีพระอุปฐากครูบาอาจารย์เคยถามหลวงพ่อ ตอนนั้นหลวงพ่อไม่ได้บวช ท่านถามบอกโยมปฏิบัติได้ยังไง โยมปฏิบัติปีหนึ่งได้มากกว่าที่พระทำ 10 ปี 20 ปี หลวงพ่อบอกหลวงพ่อปฏิบัติทั้งวัน ปฏิบัติทั้งวันไม่ใช่ว่าไม่ทำมาหากิน เวลาที่เราทำมาหากิน เราทำงานที่ต้องคิดก็ทำหน้าที่ในทางโลกของเราไป แต่เวลาที่เหลือคือเวลาปฏิบัติทั้งหมดเลย

เมื่อก่อนหลวงพ่อทำงานอยู่สภาความมั่นคงฯ ต้องประสานงานต้องรวบรวมข้อมูล ต้องจัดประชุมอะไรเยอะ งานหลักจริงๆ แทบจะเอาเวลาไปเยอะ งานประชุม ระดมสมองระดมข้อมูลระดมสมองจากส่วนราชการต่างๆ อย่างเราจะจัดประชุม ยังไม่ถึงเวลาประชุม กรรมการยังมาไม่ครบ สิ่งที่คนส่วนใหญ่ทำ นั่งคุยกัน นั่งกินกาแฟ รอ ก็ใช้เวลาให้หมดไปเปล่าๆ แล้ว บางทีรอไป 10 นาที 20 นาที หลวงพ่อไม่เอาเวลาไปทิ้งเปล่าๆ เราก็กินกาแฟเหมือนคนอื่น นั่งกินกาแฟ แต่เราอ่านความรู้สึกของตัวเองไปเรื่อยๆ นั่งรอ ใจลุ้นว่าวันนี้หน่วยราชการอันนี้เขาจะส่งใครมาประชุม ถ้าได้คนนี้มาจะดีมากเลย ปรากฏว่าคนที่เราอยากให้มา มาจริงๆ แค่นี้เราก็ดีใจแล้ว เราเห็น

หรือนั่งรออยู่ ลุ้น ตรงที่ลุ้นเราก็เห็นใจกระสับกระส่าย ตรงที่เราเห็นใจกระสับกระส่าย ลุ้นว่าใครจะมา ตรงที่เห็นนั้นคือการปฏิบัติ ไม่ใช่นั่งเฉยๆ นั่งอ่านความรู้สึกตัวเองไปเรื่อยๆ พอเห็นหน้าคนนี้มาประชุม เห็นแล้วเบื่อ บางคนเป็นใหญ่เป็นโต เวลาพูดแล้วคนต้องฟัง แต่โง่มากเลย ต้องใช้คำอย่างนั้น มาแล้วพูด ใช้เวลาเยอะ พูด แล้วไม่มีสาระอะไร ข้อมูลก็ไม่มี เรียกจับเสือมือเปล่า ไม่มีอะไร ข้อมูลก็ไม่มีให้ คอนเซ็ปดีๆ ในการแก้ปัญหาอะไรก็ไม่มี มาถึงก็บอกว่าเรื่องนี้ปัญหาเยอะ ปัญหานั้น ปัญหานี้ๆ ถ้าเก่งแค่ตั้งปัญหา ถือว่าทำงานไม่เป็น ต้องเก่งที่จะตอบว่าจะแก้ปัญหาอย่างไรได้ถึงจะใช้ได้

อ่านใจตัวเอง ไม่ใช่บังคับตัวเอง อย่างเราเห็นหน้าคนนี้เรารำคาญ รู้ว่ารำคาญ ปฏิบัติ ไม่ใช่รำคาญแล้วก็ไม่ปฏิบัติ นั่งฟังเขาพูด ตาเราก็มอง ลืมตาอย่างนี้ แต่ใจไม่ได้ฟัง รู้ว่าไม่มีสาระ เห็นคนอื่นเขาทำเป็นยิ้ม เราก็ยิ้ม เขาพยักหน้า เราก็พยักหน้าตามมารยาท แต่ใจของเราภาวนาของเราอยู่ภายใจ ใครจะมารู้ นานๆ ก็เอาจิตออกมาฟังสักที ไปถึงไหนแล้ว ยังวนอยู่ที่เดิม ก็กลับเข้าไปภาวนาต่อ ขนาดอยู่ในห้องประชุมก็ยังปฏิบัติ ฉะนั้นอย่างหลวงพ่อเห็น พวกเราบางทีเดินหน้าโบสถ์ใจก็ล่องลอยเพลินๆ มีความสุข ใช้ไม่ได้ ไปเดินที่ข้างหน้าโบสถ์ สมมติบางวันอากาศสบาย ใจเรามีความสุข ต้องรู้ว่ามีความสุข อ่านความรู้สึกตัวเองไปเรื่อยๆ นั้นคือการปฏิบัติในชีวิตจริงๆ ของเรา

การปฏิบัติในชีวิตจริงๆ ทำยาก เพราะเราใช้อายตนะทั้ง 6 ตัว เราลืมตาขึ้นมาก็เห็นโน้นเห็นนี้ เราได้ยินเสียงโน้นนี้ ได้กลิ่นได้รสได้สัมผัสทางร่างกาย ใจก็คิดนึก ฉะนั้นจิตกระทบอารมณ์หมุนเวียนทั้ง 6 ช่อง เราจะไปคอยเฝ้าว่าตอนนี้จิตเห็นรูป Nonsense มันเห็นรูปชั่วขณะก็ไปฟังเสียงแล้ว ตามไปบอกตอนนี้จิตไปฟังเสียง ไวเกินไปที่จะทำได้ ลองปรับนิดหนึ่ง ต่อไปตาเห็นรูป เกิดความเปลี่ยนแปลงที่ใจตัวเอง เห็นดอกไม้สวย ใจชอบรู้ว่าชอบ รู้อยู่ที่จิตอันเดียวนี้ล่ะ ได้ยินเสียงนกร้อง นกร้องเพราะ ใจเรามีความสุขรู้ว่ามีความสุข นี้คือการปฏิบัติ

ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจก็กระทบอารมณ์ไปตามธรรมดา แต่กระทบแล้วเกิดความรู้สึกที่เปลี่ยนแปลง ให้มีสติรู้ หัวใจหรือเคล็ดลับของการเจริญสติในชีวิตประจำวันอยู่ตรงนี้ อยู่ตรงที่อ่านใจตัวเองไป ไม่ได้อยู่ตรงที่บังคับตัวเอง ไม่ให้ดูรูป ไม่ให้ฟังเสียง ไม่ให้ได้กลิ่น ไม่ให้ได้รส ไม่ต้องหนี กระทบอารมณ์ไปตามธรรมชาติ แต่กระทบแล้วใจเรามีความเปลี่ยนแปลง เกิดสุขให้รู้เกิดทุกข์ให้รู้ เกิดกุศลอกุศลให้รู้ไป

ไม่นานปัญญาจะเกิด ทุกสิ่งทุกอย่างในชีวิตเรา เกิดแล้วดับทั้งสิ้น จะเห็นอย่างนี้ พอจิตเข้าใจตรงนี้ จิตจะอยู่กับโลกแบบทุกข์น้อยๆ ความทุกข์น้อยลงไปเยอะ ภาวนาเรื่อยๆ ไป วันหนึ่งหมดความยึดถือ ไม่ยึดกายก็ไม่ทุกข์เพราะกาย ไม่ยึดจิตก็ไม่ทุกข์เพราะจิต ไม่ยึดได้เพราะเห็นไตรลักษณ์ซ้ำแล้วซ้ำอีก แล้วก็จะเห็นลึกซึ้งลงไปจนกระทั่งถึงเห็นอริยสัจ 4 รู้ว่ามีความอยากก็มีความทุกข์ ดับ หมดความอยากก็หมดความทุกข์ ดูของตัวเองไป

หลวงปู่ปราโมทย์ ปาโมชฺโช วัดสวนสันติธรรม 10 มีนาคม 2568

翻译组声明

由于受到语言以及个人修证水平所限，跨越语种后很难如实还原隆波帕默尊者的本意。译作若有任何不精准之处，完全归责于我们，欢迎大家不吝指正。

泰文来源：Dhamma.com